اگر ما به قرآن با ژرف‌انديشي بيشتر رجوعي داشته باشيم، متوجه مي‌شويم نهايت دين از نظر قرآن آن است كه انسان را آزاد كند، محروميت زدايي كند و با هر نوع نگاهي كه منجربه بيچارگي و مسكنت افراد در جامعه باشد مقابله مي‌كند. در اين زمينه به‌عنوان مثال به سوره ماعون در قرآن استناد مي‌كنم. سوره ماعون، سوره صد و هفتم قرآن است و با 7 آيه از سوره‌هاي كوچك محسوب مي‌شود. نكته مهم اينكه كلمه ماعون تنها يك‌بار در سراسر قرآن به‌كار رفته است و آن هم در اين سوره است. «ماعون» هر چيزي است كه باعث مي‌شود شما راحت‌تر زندگي كنيد.
اصطلاح «امعان نظر» برگرفته از همين كلمه است. امعان نظر يعني ساده گرفتن، وقتي مي‌گوييم چيزي را با امعان نظر نگاه كنيد... يعني زياد مته به خشخاش نگذاريد. يعني بگذاريد ديگران هم راحت‌تر زندگي كنند. بگذريد؛گذشتن و در تنگنا قرار نگرفتن يعني امعان. «معن» ريشه امعان و ماعون است و به‌معناي چشمه‌اي است كه از زمين مي‌جوشد و به راحتي در اختيار همه قرار مي‌گيرد. با اين توضيح ماعون تمام چيزهايي است كه در حيات و زيست عمومي جامعه مشترك است. با اين تفسير آب، هوا و جنگل نيز ماعون است. خود آزادي ماعون است.
در ابتداي اين سوره خطاب به پيامبر(ص) مطرح مي‌شود كه آيا مي‌خواهي بداني تكذيب‌كنندگان و منكران دين چه كساني هستند؟ شايد در ظاهر قضيه اين گمان را ببريم كه منظور قرآن كافران و مشركان هستند اما در آيات بعدي متوجه مي‌شويم كه اينگونه نيست بلكه منظور كساني است كه به ظاهر ديندار هم هستند، حتي نماز هم مي‌خوانند اما وقتي نمازشان از معناي دينداري اصيل تهي است و اصولا فهمي از اصل و ژرفاي دين ندارند كساني مي‌شوند كه به يتيم توجه نمي‌كنند، ريا مي‌كنند.
تفسير من اين است كه گويي ايشان دين را مسخره كرده‌اند و اگرچه در ظاهر دين دارند اما بدون توجه به باطن دين رفتار مي‌كنند و به‌عبارتي با دين زندگي نمي‌كنند و نهايت ايشان اين است كه از ماعون جلوگيري مي‌كنند. گويي سد راه ماعونند. با توجه به آن تعريف و توضيح از ماعون گويي ايشان كساني هستند كه از هرچه مي‌تواند خير عمومي داشته باشد و ميان مردم مشترك است جلوگيري مي‌كنند. از هوا و آب عمومي گرفته تا زمين و جنگل و كوهي كه براي همه مردم است.
در نتيجه هركس كه دست درازي به اين اموال عمومي و منافع اجتماعي مي‌كند مصداق منع‌كننده ماعون قرار مي‌گيرد. هر كسي كه به آلودگي محيط‌زيست نيز دامن مي‌زند و اعم از منابع زيستي تا گونه‌هاي جانوري را آسيب مي‌رساند يك منع‌كننده ماعون است حتي كساني كه به‌عنوان مسئول با اين قضايا به‌طور اصولي و جدي برخورد نمي‌كنند نيز مصداق اين دسته از افراد هستند.
- شاعر، پژوهشگر و نماينده اسبق مجلس
نظر شما